Đề thi môn toán và tiếng Anh của kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025 được đánh giá là khó hơn nhiều so với đề minh họa công bố cuối năm 2024. Tỉ lệ câu hỏi ở mức vận dụng và vận dụng cao chiếm ưu thế, trong khi các câu hỏi ở mức nhận biết và thông hiểu, vốn là chỗ để cho học sinh trung bình gỡ điểm, lại giảm đáng kể. Điều này khiến nhiều học sinh có thể không đạt được kết quả như mong muốn.

Bỏ quên mục tiêu tốt nghiệp?

Về bản chất, kỳ thi tốt nghiệp THPT được thiết kế để đánh giá đầu ra, nhằm công nhận tốt nghiệp cho học sinh. Tuy nhiên, cách xây dựng đề thi năm nay lại mang tính chất phân loại mạnh, phù hợp với mục tiêu tuyển sinh đại học hơn. Sự thiên lệch này không chỉ làm mất tính công bằng mà còn khiến phần lớn thí sinh, đặc biệt là những em có học lực trung bình, rơi vào tình trạng bất lợi. Một kỳ thi tốt nghiệp cần bảo đảm mọi học sinh có cơ hội thể hiện năng lực cơ bản, thay vì chỉ phục vụ mục tiêu sàng lọc cho các trường đại học.

Một giảng viên của Đại học Quốc gia Hà Nội chia sẻ nếu chỉ phục vụ tuyển sinh đại học thì đề thi khó không phải vấn đề, nhưng với khoảng 400.000 học sinh chỉ cần xét tốt nghiệp, độ khó này là không cần thiết và gây áp lực quá lớn. Việc nâng độ khó như năm 2025 có nguy cơ làm mất đi tính công bằng, đặc biệt với những học sinh có học lực trung bình.

Nhiều học sinh buồn và âu lo sau khi kết thúc kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025. Ảnh: BÍCH VÂN

Một chuyên gia khảo thí cũng nhận định ngữ liệu và cách đặt câu hỏi trong đề thi cũng là một vấn đề lớn. Đề thi nhiều môn có các câu hỏi sử dụng văn bản dài, cấu trúc phức tạp, đôi khi mang tính học thuật cao, không phù hợp với học sinh phổ thông. Cách hỏi cũng vòng vèo, trừu tượng, đòi hỏi kỹ năng đọc hiểu và phân tích vượt xa khả năng của một học sinh có học lực trung bình. Thậm chí, ngay cả môn toán cũng xuất hiện những câu hỏi yêu cầu tư duy tích hợp phức tạp. Điều này khiến việc đọc hiểu đề thi trở thành một thách thức khiến nhiều học sinh "ngã gục".

Về mặt kỹ thuật, quy trình xây dựng đề thi cũng bộc lộ nhiều hạn chế. Ma trận phải là công cụ giúp bảo đảm sự cân đối về nội dung kiến thức, cấp độ nhận thức và định hướng năng lực theo Chương trình giáo dục phổ thông (GDPT) 2018. Nhưng thực tế, nhiều đơn vị đã đồng nhất ma trận với bảng phân phối câu hỏi và sử dụng phần mềm để rút ngẫu nhiên câu hỏi mà không đi kèm đặc tả chi tiết. Sự nhầm lẫn giữa "ma trận" và "đặc tả đề thi" đã khiến quá trình xây dựng đề tách rời hoàn toàn khỏi yêu cầu của chương trình, làm mất tính chuẩn mực trong kiểm tra, đánh giá. Hệ quả là các mã đề thi không đồng đều, có sự chênh lệch về độ khó và mất cân bằng về nội dung.

Đáng chú ý, đề thi vẫn được xây dựng theo phương pháp truyền thống - dựa vào kinh nghiệm của tổ chuyên gia, mà thiếu sự hỗ trợ từ một ngân hàng câu hỏi chuẩn hóa. Không có dữ liệu định chuẩn về độ khó, độ phân biệt, cũng không có thử nghiệm diện rộng, các câu hỏi dễ rơi vào tình trạng cảm tính, thiếu nhất quán giữa các môn và các mã đề. Điều này không chỉ làm giảm tính khoa học của kỳ thi mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của thí sinh.

Dạy - học - thi không thống nhất

Một nguyên nhân sâu xa dẫn đến những bất cập trên chính là sự thiếu đồng bộ giữa bối cảnh học tập của học sinh và cách tổ chức dạy học - đánh giá. Lứa học sinh dự thi năm 2025 là khóa đầu tiên học theo Chương trình GDPT 2018, đồng thời chịu ảnh hưởng nặng nề từ đại dịch COVID-19 trong giai đoạn lớp 9 và lớp 10 - hai năm học nền tảng. Việc học trực tuyến kéo dài khiến chất lượng tích lũy kiến thức, kỹ năng và tâm lý học tập của các em bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Hiệu trưởng một trường THPT tại TP Hà Nội đánh giá chương trình giảng dạy hiện tại chưa chuẩn bị cho học sinh những dạng câu hỏi yêu cầu tư duy logic và kỹ năng xử lý tình huống phức tạp như trong đề thi tốt nghiệp năm nay. Điều này đặc biệt bất lợi cho thí sinh ở vùng khó khăn, nơi điều kiện học tập còn hạn chế.

Trong khi Chương trình GDPT 2018 yêu cầu phát triển năng lực tư duy, giải quyết vấn đề và tự học, thực tế việc dạy học ở nhiều địa phương vẫn thiên về luyện đề, học thuộc lòng và ôn "tủ". Học sinh chưa được rèn luyện đầy đủ các kỹ năng tích hợp, phân tích dữ liệu hay trình bày phản biện - những năng lực cần thiết để xử lý các câu hỏi vận dụng cao trong đề thi. Khi đối diện đề thi được thiết kế theo định hướng đánh giá năng lực, nhiều thí sinh rơi vào trạng thái bị động, mất phương hướng.

Chưa hết, nhiều câu hỏi trong đề thi vượt xa phạm vi và mức độ được thể hiện trong sách giáo khoa, khiến học sinh dù học bài bản cũng khó đáp ứng yêu cầu. Sự khác biệt giữa đề minh họa và đề thi chính thức càng làm gia tăng sự hoang mang, đẩy học sinh vào vòng xoáy luyện đề và học thêm để "đoán đề". Điều này được cho là sẽ triệt tiêu mục tiêu phát triển năng lực tự học - một trong những giá trị cốt lõi của Chương trình GDPT 2018. 

Theo Xuân Hoa/ NLĐ

https://nld.com.vn/nhin-lai-de-thi-tot-nghiep-thpt-2025-mon-toan-va-tieng-anh-qua-moi-qua-kho-de-lam-gi-19625062921183681.htm